1. Yüksekten düşme kazalarının üçte biri merdivenler ile alakalıdır. Dünyada, her yıl ortalama 14 ölümlü kaza ve 1200 kadar ciddi yaralanma meydana gelmektedir. Bu kazaların çoğu ekipmanların uygunsuz ya da yanlış kullanımından kaynaklanmaktadır. Bu yazıdaki bilgiler kullanıcılara aşağıdaki konularda yol gösterecektir :
- Merdivenin ne zaman kullanılacağı;
- Hangi uygun tip merdivenin secilebileceği;
- Merdivenin nasıl kullanılacağının bilinmesi;
- Merdivenin bakımı;
- Gerekli önlemlerin alınması.
2. Bu kılavuzda yazanlar sabit merdivenlere (binalar, araçlar, metal basamaklar gibi), itfaiye tarafından kullanılan özel kurtarma merdivenlerine, çatı merdivenlerine, tutamaksız tabure tipi merdivenlere, hareketli merdivenlere ve tek basamaklara uygulanamaz.
Merdiven Hangi Durumlarda En Uygun Ekipmandır?
3. Merdiven kullanımını seçmeden önce :
- Mümkünse işi yüksekte çalışma yapmadan yapmaya çalışın;
- Yüksekten düşmeleri önlemeye ve bu önlemlerin geçerli olmasını sağlayın;
- Düşmenin sonuçlarını minimize etmeye çalışın;
4. Yüksekte çalışmanın yapılacağı yerde, merdivenin diğer alternatiflere göre en uygun ekipman
olduğundan emin olun. Bunu risk değerlendirmeleri yaparak ve 3 nolu maddede yazanları göz önüne alarak yapın.
5. Merdiven kullanımına karar verdikten sonra merdiveni kullanırken aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurunuz.
- Bir pozisyonda en fazla 30 dakika durun
- Merdivenler ağır işler veya üzerinde kuvvet uygulanacak işler için uygun değillerdir. Yapılacak iş, yukarıya 10 kg üzerinde yük taşımayı gerektiriyorsa (kova gibi), detaylı bir elle kaldırma analizi yapılmalıdır;
- Merdiven elle tutulabilecek durumda olmalıdır;
- Merdiven üzerinde çalışırken 3 noktada merdivene temas edilebilmelidir(eller ve ayaklar). Merdivende elle tutulabilecek yer yoksa, düşmeyi önleyici diğer önlemler alınmalıdır. A – tipi merdivenlere tutamak uygulamak mümkün değilse, risk analizi yapılmalıdır. (Bkz madde 8)
6. Merdivende çalışırken yapılmaması gerekenler :
- Fazla yükleme – taşıdıkları insan ya da malzemeler, merdiven üzerinde yazan maksimum yük kapasitesini geçmemelidir.
- Yetişmek için uzanmak – kovanın sapını ya da kemerini, merdivenin ucuna asın ve iş boyunca her iki ayağınızıda aynı basamağa basın
7. A tipi merdivenlerde çalışırken, ağırlı bir tarafa yönlendirebilecek, matkapla duvar delme gibi işleri yaparken ayakların işin yapıldığı tarafa bakması gerekmektedir. Ağırlığı bir tarafa verirken merdivenin hareket etmeyeceğinden emin olun.
8. Merdivene tırmanırken eşya taşımamalısınız:
Mutlaka taşımanız gerekiyorsa, bir eliniz serbest olup merdiveni tutmalıdır.
- A – tipi merdivende, tutanacak bir yer sağlayamıyorsanız (rafa kutu koyarkenki gibi), aşağıdaki maddeler göz önüne alınmalıdır.
- Işin yüksekliği;
- Merdivende tutamak olup olmadığı;
- Hafif iş olup olmadığı (Bkz madde 5);
- Bir tarafa yüklenme olup olmadığı (Bkz madde 7);
- Yetişmek için uzanma yapılıp yapılmadığı (Bkz madde 6);
- Çalışanın ayaklarının tamamen desteklendiği ve;
- Merdiveni bağlayıp bağlayamayacağınız (Bkz madde 14)
Merdivenleri ve Sabitleyici Ekipmanları Seçme
9. Yeni bir merdiven alırken karşılaşabileceğiniz en kötü zemin koşullarını göz önünde bulundurun (yumuşak, ıslak zeminler gibi). Üretici firma merdivenin belirtilen zemin koşullarında sabitlenmeden de kullanılabileceğini belirtiyor olmalıdır. Merdiveni ya da sabitleyici ekipmanları, üretici firma, sizin en kötü şartlarınızda çalışabileceğini garantiliyorsa alın, yoksa ilave önlemler almak zorunda kalabilirsiniz.
10. Sınıf 12,3 Endüstriyel veya EN 1314 tipi merdivenler Ticaret ve Endüstri Departmanı (DTI) tarafından tavsiye edilmektedir. Merdivenin yapacağınız işe uygun olduğungan emin olun
Merdiveni Kullanmak İçin Güvenli Bir Yer mi?
11. Aşağıdaki maddeler, merdiveni kurup kullanacağınız yerler içindir ve Madde 2 de belirtilen merdivenleri kapsamazlar.
- Sert zeminlerde veya tahta kullanılarak yükün yayıldığı yerlerde;
- Zemin seviyesinde – üretici firma tarafından aksi belirtilmediği sürece, uygun bir yüzeyde eğimler aşağıdaki gibi olmadlıdır. A tipi merdivenler için, üretici firmaya başvurunuz.
- Yan eğim 16 derece, fakat merdivenin ayakları aynı seviye ve hizada olmalıdır. (Bkz Şekil 3) Geriye eğim 6 derece.
- Temiz, sert yüzeylerde kullanılmalıdır. Yüzeyler temizlenmeli ve yağ, yosun, kum, gibi kayıcı etkenlerden arındırılmalıdır. Parlak yüzeyler her halükarda kayıcı olabilirler.
- Merdivenler güvenli alanlarda kullanılmalıdır.
12. Merdiveni emniyete alacak önlemler şunlardır;
- Uygun bir yere merdivenin her iki tarafından da bağlandığından emin olun. (Bkz Şekil 4,5,6,7)
- Mümkün olmadığı durumlarda merdiveni sıkıştırın (duvar arasına gibi)
- Bunların hiçbiri olamıyorsa, merdivenin alt kısmına ayak ile basın. Fakat bu en son başvurulacak çare olmalıdır.
13. Başka bir seviyeye geçiş için kullanılacak merdivenler Şekil 8’deki gibi bağlanmalıdır.
- A – tipi merdivenler, başka seviyelere geçiş için kullanılmamalıdırlar. (Bu iş için dizayn edilmedikleri sürece)
- Geçiş merdivenleri, bağlanmalı ve geçilecek yerden 1 metre yukarıya kadar uzatılarak güvenli bir tutuş noktası sağlanmalıdır.
14. Mümkünse ve yapılan işe avantaj sağlayacaksa A – tipi merdivenleri de bağlamayıda düşünün
15. Merdivenler sadece aşağıdaki durumlarda kullanılmalıdır.
- Araçların çarpma ihtimalinin bulunmadığı yerlerde, uygun bariyer ve işaretler ile koruyarak
- Kapı ve pencerelerin açıldığında çarpmayacağı yerlerde, kapı ve pencerelerin açılmasını engelleyecek önlemleri alarak (acil çıkış kapıları hariç). Bu mümkün değilse, gözlemci personel koyarak veya uyarı levhaları asılarak önlem alınabilir.
- Bariyerler ve uyarı levhaları konularak, yayaların merdivenin yakınından veya altından geçmesi önlenmelidir.
- Merdivenler 75 derece açı ile duvara yaslanmalıdır. Açı ölçer yok ise 1 e 4 kuralı uygulanmalıdır. 4 metre yükseklik için merdiven 1 metre geri çekilmelidir.
- A-tipi merdivenler tam olarak açılmalı ve çalışma esnasında kapanmasını önleyici önlemler alınmalıdır.
- Doğru açıyı sağlamak için 1 e 4 kuralı
16. Merdivenin üzerindeyken;
Enerjili hatlara 6 metre yakın mesafede, hatların enerjisiz kaldığından kesin olarak emin kalmadan çalışmayın.
Canlı hatlarda çalışmanız gerekiyorsa5, her zaman yalıtkan merdiven kullanın.
Merdivenlerin üst kısmını zayıf, kırılabilecek yerlere dayamayınız (yağmur olukları gibi). Bunun yerine Şekil 10’daki gibi ekipmanlar kullanınız.
Şekil 10 – Geride tutan ekipman ve merdivende maksimum çalışma yüksekliği
16. Kullanmadan önce merdivenin iyi durumda olduğundan emin olun. Sadece aşağıda yazılı olan özelliklerdeki merdivenleri kullanın;
- Merdivenlerin gözle görünür kusurları olmamalı, her çalışma günü kullanılmadan önce kontrol edilmeli;
- Detaylı gözle kontrol yapılmalı, bu konuda üretici firmanın talimatlarına uyulmalı, iskele sistemlerine ait olan merdivenlerde her yedi günde bir kontrol edilmeli;
- İş için Sınıf 12,3 veya EN 1314 tipi merdivenleri kullanın, ev çalışmaları için Sınıf 32,3 daha uygundur.
- Merdivenlerin, üretici firmanın talimatları doğrultusunda bakımları yapılmalı ve depolanmalıdır.
- Yumuşak, kirli bir alanda çalışıldıktan sonra, başka bir alana merdiven taşındığında, zemine temas eden ayakları kontrol edilerek, yeni yerinde zemine tam temas ettiği kontrol edilmelidir.
Çalışanlar, Merdiveni Nasıl Emniyetli Kullanacaklarını Biliyorlar mı?
17. Çalışanlar, tek başlarına merdivenleri sadece aşağıdaki durumlarda kullanmalıdırlar, diğer maddelerdeki durumlarda göz önünde bulundurulmalıdır.
- Ekipmanı ne şekilde kullanacakları hakkında eğitilmiş ve bilgilendirilmiş, yetkin kişiler olmalıdırlar;
- Merdivenler yeterince uzun olmalıdır;
- Son üç basamak kullanılmamalıdır.
- Geçiş merdivenleri, bağlanmalı ve geçilecek yerden 1 metre yukarıya kadar uzatılarak güvenli bir tutuş noktası sağlanmalıdır.
A – tipi merdivenler için;
- Uygun bir tutamak olmadığı sürece, son iki basamak kullanılmamalıdır.
- İki tarafında birleştiği üst noktada da basamak olan merdivenlerde son üç basamak kullanılmamalıdır.
- Merdivenlerin basamakları terazide olmalıdır. Tahta parçası gibi cisimler sıkıştırılarak teraziye getirilmeye çalışılmamalıdır.
- Hava müsait olmalıdır. Kuvvetli rüzgarlarda kullanılmamalı, üreticinin emniyetli kullanım talimatlarına bakılmalıdır.
- Giyilen ayakkabılar düzgün ve kullanılabilir olmalıdır. Ayakkabının sarkan bağcıkları, tabanında kopmuş parçalar, kaydırıcı maddeler veya çamur birikintisi olmamalıdır.
- Merdiveni kullanan kişi, diğer insan ve çalışanların merdiveni kullanmasını nasıl engelleyebileceklerini bilmelidirler
- Alkol veya uyuşturucu ilaç etkisinde olmamalıdırlar, gerekiyorsa bir sağlık uzmanı ile görüşülmelidir.
- Bir merdiveni nasıl bağlayacaklarını, sabitleyeceklerini bilmelidirler.
18. Merdivende çalışırken:
- merdiveni oynatmayın;
- sadece merdivenin kendisi ile desteklemeyin;
- merdivenin birbirinin içine geçen parçalarını kaydırmayın;
- Palet, tuğla, hiyap, kule iskeleler, vinç sepetleri veya hareketli platformlar üzerinde merdiven kullanmayın;
- Merdivenin kenarlarından aşağı kaymayın